اقدامات اورژانسی در صحنه تجارت خارجی برای مقابله با «ویروس بدون مرز» در دستور کار قرار گرفت. گمرک ایران در بخشنامه‌ای ۴ بندی، وضعیت جدیدی را برای مقابله با کرونا ویروس اعمال کرد. جزییات این بخشنامه، از ممنوعیت صادرات تمامی تجهیزات پزشکی مانند «ماسک، لباسِ گان، دستکش و محصولات بهداشتی و...» و عودت این محموله‌های صادراتی به داخل کشور حکایت دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل، همچنین از تمامی گمرکات اجرایی درخواست شده تا ضمن رصد این اقلام، اجازه ندهند که اماکن گمرکی و انبارهای مربوطه تبدیل به محلی برای دپوی این کالاها گردد. از سوی دیگر، برای ورود آسان و ترخیص به موقع برخی اقلام پزشکی اقدامات تسهیل‌کننده‌یی در نظر گرفته شده است. «معافیت از پرداخت حقوق ورودی و انتقال وعبور آسان اقلام پزشکی مورد نیاز از گمرکات»، از دیگر موارد قابل ذکر دراین بخشنامه است. در همین رابطه، این روزنامه در گفت‌وگو با سخنگوی گمرک از وضعیت مرزهای تجاری و روند تردد کامیون‌های تجاری کسب اطلاع کرده است. براساس اطلاعات دریافتی، روند تجارت با برخی از مرزهای مهم از جمله «مهران، چذابه، شلمچه واقع در کشور عراق» و «مرز نخجوان» وهمچنین کشورهایی چون «افغانستان آذربایجان، ارمنستان، روسیه و ترکمنستان» در حال انجام است وبرای جابه‌جایی کالا مشکلی وجود ندارد. اما همچنان تردد کامیون و جابه‌جایی کالا با «مرز سومار، گرجستان، پاکستان، کویت و...» با مشکل مواجه هستیم.
بخشنامه‌ای برای مبارزه با «کرونا»
نگرانی از شیوع ویروس کرونا نه‌تنها فضای جامعه را ملتهب کرده، بلکه نگرانی‌هایی را برای تجارت خارجی کشور به‌دنبال داشته است. شوک ناشی از شیوع این بیماری موجب شد تا تقاضا برای مصرف برخی اقلام پزشکی وبهداشتی مثل « ماسک، دستکش، ضدعفونی‌کننده و...» افزایش یابد. از آنسو، عرضه قطره چکانی این محصولات در بازار از سوی برخی سودجویان و محتکران، دامنه نگرانی‌ها را گسترده‌تر کرد. از همین رو، متولیان وزارت صمت هفته گذشته دو اقدام را در دستور کار خود قرار دادند. «صدور مجوز برای واردات ماسک‌های تنفسی و اختصاص ارز مورد نیاز برای واردات آن» و «مجوز موقت برای تغییر خطوط تولیدی برخی کارخانه‌ها برای تولید اقلام بهداشتی» از جمله این اقدامات بود. اما گمرک ایران نیز همراستا با این اهداف، اقدامات جدیدی را زمینه صادارت و واردات اقلام بهداشتی در دستورکار خود قرار داده است. در بخشنامه گمرک آمده است: به محض ابطال اظهارنامه‌های صادراتی اقلام ذکر شده، متعاقب درخواست ارایه شده از سوی صاحبان کالا یا نمایندگان قانونی آنها، تمهیدات لازم در راستای عودت این کالاها به داخل کشور اندیشیده شود و تصویری از احکام صادره با ذکر مشخصات کالاهای عودت داده شده، به این حوزه معاونت ارسال تا در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار داده شود. جزییات بخشنامه ۴بندی گمرک که از سوی مهرداد جمال ارونقی معاون فنی گمرک منتشر شده به شرح زیر است:
۱- صادرات: بند یک این بخشنامه که مربوط به صادرات است، آمده که کلیه گمرکات کشور نسبت به اِعمال ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های ابلاغی طی بخشنامه‌ها و مصوبات مختلف درباره رویه صادرات در حوزه‌های: «تجهیزات پزشکی مانند ماسک، لباسِ گان، دستکش؛ محصولات بهداشتی مانند آب ژاول، ضدعفونی‌کننده‌ها، صابون، مایعات شوینده، الکل و...؛ نساجی و سلولزی مانند منسوج نبافته، کاغذ تیشو، دستمال کاغذی و بهداشتی و…» اقدام کرده و نیز بررسی‌های لازم درباره تعیین تکلیف اقلام صادراتی مذکور که به گمرکات کشور رسیده، در راستای عودت این کالاها به داخل کشور صورت پذیرد. این بند همچنین متذکر شده، ضمن رصد این اقلام توجه شود، اماکن گمرکی و انبارهای مربوطه، تبدیل به محلی برای دپوی این کالاها نگردد و به محض ابطال اظهارنامه‌های صادراتی اقلام صدرالذکر متعاقب درخواست ارایه شده از سوی صاحبان کالا یا نمایندگان قانونی آنها، تمهیدات لازم در راستای عودت این کالاها به داخل کشور اندیشیده شود و تصویری از احکام صادره با ذکر مشخصات کالاهای عودت داده شده، به این حوزه معاونت ارسال تا در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار داده شود.
۲- حوزه واردات: در بند دیگر این بخشنامه به کلیه گمرکات کشور دستور داده که نسبت به اتخاذ تدابیر لازم درباره ترخیص و حمل فوری اقلام مرتبط با موضوع به شرح زیر اقدام کنند؛ در گام نخست، با توجه به اینکه کیت‌های تشخیصی و سایر اقلام پزشکی مربوطه دارای مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، باید در دمای زیر صفر درجه حمل شوند و برای حفظ دمای مذکور لازم است در بسته‌های یخ ژل بیولوژیکی انتقال داده شوند، با توجه به مدت زمان محدود کاربری کیسه‌های یخ ژلی ضروری است این اقلام به محض ورود به گمرکات هوایی کشور هرچه سریع‌تر از گمرک ترخیص و انتقال داده شوند.
بنابراین موافقت با حمل یکسره و ترخیص شبانه روزی این اقلام با صدور حکم، حداقل اسناد یا به هر نحو ممکن، با رعایت سایر مقررات مربوط، مورد تاکید می‌باشد. در بخش دوم بند وارداتی همچنین آمده است که درباره کلیه مواد اولیه مورد نیاز در تولید محصولات مرتبط با مقابله با ویروس کرونا از جمله «مواد اولیه محصولات بهداشتی و ضدعفونی‌کننده و تجهیزات پزشکی»، ضمن موافقت با حمل یکسره مواد اولیه مربوطه و خروج شبانه روزی این مواد، در صورت نیاز به تعیین ماهیت کالای وارده و ارایه سابقه ترخیص توسط واحد تولیدی وارد‌کننده، نسبت به پذیرش سابقه ترخیص کالا حتی در مسیر قرمز اقدام و ضمن نمونه‌برداری از کالا به قید فوریت اجازه ترخیص داده شود و ضمن ترخیص کالا، نتیجه اعلام ماهیت پیگیری شود. توجه به این نکته ضروری است که اخذ و ارایه مجوزهای قانونی لازم ضروری بوده و گمرکات اجرایی درصورت ارایه مجوزهای قانونی لازم، نهایت تسریع را در انجام تشریفات گمرکی این اقلام به عمل آورند. اما مورد سوم در حوزه واردات این موضوع مورد اشاره قرار گرفته که ترخیص کالاهای با مجوز حداقل اسناد در صورت ارایه مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت خارج از نوبت و درحداقل زمان ممکن از کلیه گمرکات کشور، در دستور کار قرار گیرد.
۳. معافیت از پرداخت حقوق ورودی : همچنین براساس بند سوم این بخشنامه، علاوه بر معافیت‌های مذکور در جدول تعرفه گمرکی ضمیمه آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات و معافیت‌های دیگری که به موجب قوانین، تصویب نامه‌ها، موافقتنامه‌ها و قراردادهای مصوب مجلس شورای اسلامی برقرار شده، موارد زیر نیز از پرداخت حقوق ورودی معاف‌اند: ۱- دارو و لوازم طبی و بیمارستانی مورد احتیاج درمانی و بهداشتی موسسات خیریه و عام المنفعه با گواهی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- تبصره فهرست این موسسات با تأیید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران می‌رسد. ۲- وسائط نقلیه از جمله آمبولانس، خودروهای فرماندهی امداد و نجات، خودروهای ویژه امداد و نجات به استثنای سواری، دارو، لوازم پزشکی طبی و بیمارستانی، بالگرد و قایق امدادی، موادغذایی، پوشاک، پتو، چادر، خانه‌های پیش ساخته یا سایر کالاهای امداد و نجات مورد نیاز که به منظور کمک به آسیب دیدگان از بلایای طبیعی یا حوادث غیرمترقبه یا سایر وظایف و ماموریت‌های تصریح شده در اساسنامه هلال احمر جمهوری اسلامی ایران که به نام هلال احمر جمهوری اسلامی ایران وارد می‌شود با تشخیص وزارت امور اقتصادی و دارایی- تبصره تشریفات گمرکی و ترخیص کالاها و اقلام وارداتی و اهدایی به هنگام وقوع بحران‌ها و سوانح و حوادث غیرمترقبه ملی و منطقه‌ای در کمترین زمان ممکن به عمل می‌آید.
۴. انتقال و عبور:در نهایت بند چهارم این بخشنامه به موضوع انتقال و عبور از گمرکات پرداخته است. براساس این دستورالعمل، گمرکات مرزی کشور پیگیری‌های لازم را درباره ادامه مسیر کانتینرهای حاوی محموله‌های پزشکی یا کیت‌های آزمایشگاهی به مقصد کشور که به دلایل مختلف در برخی از مرزهای کشور متوقف و اجازه ادامه مسیر به آنها داده نشده، را ضمن هماهنگی با مراجع قانونی ذی‌ربط و ذی‌صلاح انجام داده و در صورت بقای مشکل مراتب را جهت ادامه پیگیری به این حوزه معاونت فنی و دفاتر ستادی ذی‌ربط منعکس کنند.
اما از مرزهای تجاری چه خبر؟
با شیوع کرونا ویروس در ایران برخی از کشورهای هم مرز جلوی ورود کامیون‌های ایران و عبور ومرور کالاها ومسافران ایرانی را گرفتند. دراین میان اخبار ضد ونقیضی منتشر شد که بازرگان ایرانی را با نگرانی و سردرگمی همراه کرد. از همین رو، سید روح الله، لطیفی سخنگوی گمرک، اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت کنونی مرزهای تجاری کشور در اختیار قرار داده است.
مرز چذابه: مرز چذابه باز است و با اضافه شدن تیم پزشکی در عراق، فعالیتش آغاز شده است. البته بازگشایی این مرز برای جابه‌جایی کالا بوده و عراق در مورد بحث مسافری ممنوعیت اعمال کرده است. همچنین بر اساس ملاقات مرزی بین مقامات گمرک ایران و عراق که روز شنبه صورت گرفت، توافق شد که این مرز از روز یکشنبه ۱۰ اسفند ماه درباره کالاهای تجاری مانند سابق عمل کند و مشکلی برای ارسال بار از این مرز وجود نداشته باشد.
مرز سومار: عراقی‌ها برای تخلیه و بارگیری کالا از مرز سومار شرط گذاشته‌اند، آنها اعلام کردند که باید بارگیری در گمرک عراق انجام شود. این در شرایطی است که در روال عادی ومعمول گذشته کالاهایی که به مقصد عراق از ایران صادر می‌شوند، از سوی، کامیون‌های ایرانی وارد گمرک سومار شده، در آنجا تخلیه و در ادامه کامیون‌های عراقی آنها را بارگیری و به مقصد خود در عراق می‌برند، اما اکنون شرایط را تغییر داده و عراق با سرعت بسیار کندی بارگیری را انجام می‌دهد. با رویه موجود در روز فقط حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کامیون ترخیص می‌شود و با توجه به اینکه حدود ۱۵۰۰ کامیون در حال حاضر متوقف شده برای خروج همین تعداد حداقل ۱۰ روز زمان لازم است. این در حالی است که کالاهایی که در مرز سومار قرار دارند، کالاهای تحت الشعاع ویروس کرونا نیستند و از این لحاظ مشکلی ندارند که عراق برای ورود آنها مانع ایجاد کند و روال تخلیه و بارگیری کند شود، چراکه اغلب «کاشی و سرامیک» هستند که از یزد به سمت این کشور صادر شده است. البته با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته با مسوولان عراقی، انجام سریع‌تر امور در مرز سومار در حال انجام است، اما از تجار ایرانی می‌خواهیم فعلا کالاهای صادراتی خود را به سمت مرز سومار نفرستاده و از طریق مرزهای دیگر اقدام کنند.
مرز مهران: مرز مهران با رایزنی‌های صورت گرفته، باز است.
مرز شلمچه: مرز شلمچه در حال فعالیت هستند. در واقع به سمت عراق چه سمت اقلیم و چه سایر مناطق، تردد وجود دارد.
ترکیه: تردد اتباع ایرانی و ورود کامیون‌های تجاری ایران به سمت ترکیه و بالعکس ممنوع است. اما با هماهنگی گمرک بازرگان با مدیران گمرک ترکیه در مرز ایران، مسافران ایرانی و تُرک حاضر در مرز، تشریفات خروج و ورود را طی کردند و به کشورهایشان بازگشتند.
مرز بازرگان: به دلیل اینکه بیمارستان صحرایی در آن سوی مرز بازرگان توسط دولت ترکیه برای قرنطینه انسانی راه‌اندازی شده، که ۱۰۰ نفر ظرفیت دارد و فقط افرادی که تابعیت ترکیه دارند و از مسیر ایران به ترکیه می‌روند را قرنطینه می‌کند. در حال حاضر ۳۷۰ کامیون ترک هستند و از سمت ایران در مرز بازرگان مانده‌اند که برای جابه‌جایی آنها با طرف ترکی ملاقاتی صورت گرفت و پیشنهاد شد که تیم اداره بهداشت بازرگان معاینه اولیه را انجام دهد و در صورتی که موارد مشکوکی مشاهده نشود، کارت سلامت صادر شود و دارندگان کارت سلامت در قرنطینه تجمع نکنند و بتوانند با سرعت بیشتری برای جابه‌جایی اقدام کنند. فعلاً منتظر اعلام نظر طرف ترک هستیم.
نخجوان: در منطقه خودمختار نخجوان، جابه‌جایی کالا در حال انجام است اما تردد اتباع ایرانی دراین مرز ممنوع است. دلیل بسته شدن مرزهای منتهی به ترکیه در ایران و نخجوان کشور آذربایجان از سوی وزرای کشور و بهداشت ترکیه تدابیری برای سلامت اتباع ترکیه اعلام شده است.
افغانستان: تردد از مرز ما با افغانستان چه مسافری و چه تجاری کماکان ادامه دارد و محدودیتی وجود ندارد.
آذربایجان: ایرانی‌های حاضر در کشور آذربایجان می‌توانند به کشور وارد شوند و همچنین آذربایجانی‌های حاضر در ایران می‌توانند به کشورشان بازگردند، اما ورود اتباع آذری به ایران و برعکس ممنوع است. اما در حوزه کالا همه مرزهای ما به سمت آذربایجان باز است. البته با رایزنی‌های صورت گرفته صرفا مرز بیله سوار برای ورود هموطنان به صورت زمان محدود و موقت پذیرش خواهد داشت. بنابراین فقط ایرانی‌ها از مرز بیله سوار می‌توانند به کشور بازگردند.
ارمنستان: جابه‌جایی کالا و صادرات در حال انجام است، اما تردد کالاهای ترانزیتی و تجاری به سمت ارمنستان با سرعت کمی صورت می‌گیرد. البته کالاهایی که به مقصد ترکیه باشند و بخواهند از مسیر نخجوان تردد کنند، اجازه ندارند.
گرجستان: فعلاً تردد کالا و مسافر به سمت گرجستان ممنوع اعلام شده است.
روسیه: این کشور همچنان مانند گذشته در حال پذیرش کالای ایرانی است.
ترکمنستان: کامیون‌های اتباع ترکمن را از مسیر ایران می‌پذیرد. اما نزدیک به 645کامیون ترکیه‌ای در مرز ترکمنستان متوقف شدند که مقامات ترکیه به دنبال رفع مشکل با ترکمنستان برای ورود این کامیون‌ها به ترکمنستان هستند. البته این سختگیری‌ها ومحدودیت‌ها بیشتر در مورد اقلام غذایی است؛ چراکه روزهای اخیر، سیمان از مسیر ریلی مورد پذیرش قرار گرفت.
پاکستان: تردد مسافر وجابه‌جایی کالا از ایران را محدود کرده است. همچنین ۲۷۰ کامیون ایرانی که درمرز منتهی به میرجاوه در سمت پاکستان متوقف شده بودند، با پیگیری‌های صورت گرفته، توانستند از پاکستان وارد ایران شوند. کامیون‌های ایرانی به سمت پاکستان فعلاً امکان تردد ندارند، اما در مرز میرجاوه کامیون‌های پاکستانی را می‌پذیرند. سخنگوی گمرک در ادامه در مورد تزانزیت کالا از طریق مقاصد دریایی نیز به ارایه توضیحاتی پرداخت. بر اساس پروتکل‌های بین‌المللی، کالاهایی که از مسیر دریا تردد می‌کنند قبل از ورود به گمرکات، تیم پزشکی باید سلامت آنها را تأیید کند.
کویت: فقط تردد شناورهای نیمه تجاری یا شناورهای لنجی به مقصد کویت، ممنوع است.
قطر: کشور قطر، شناورهای نیمه تجاری یا لنج‌های یخچال‌دار را می‌پذیرد.
امارات: این کشور، کالاهای ایرانی از مسیر دریا رامورد پذیرش قرار می‌دهد اما نسبت به گذشته زمان پذیرش شناورها را طولانی کرده است. در گذشته زمان پذیرش ۴۸ ساعت بود، که در وضعیت کنونی، به یک هفته تا ۱۰ این زمان افزایش یافته است. همچنین ورود مسافر، از طریق دریایی و از سمت امارات متحده عربی به مقصد ایران از سوی این کشور متوقف شده بود که با پیگیری‌های مقامات دو کشور و بادر نظر گرفتن تمهیداتی، نزدیک به ۶۵۰ نفر از اتباع ایرانی وارد بندر شهید رجایی در استان هرمزگان شدند. در این میان، اما اخیرا خبری منتشر شد که بسیاری اقلام صادراتی که اجازه ورود به دیگر کشورها را نداشتند به زودی در سطح بازارهای داخلی توزیع خواهند شد. سخنگوی گمرک در واکنش به صحت وسقم این خبر و اینکه چه میزان کالا به کشور برگشت داده شده، گفت: تنها مواردی که در این زمینه شاهد آن بودیم بازگشت چند فروند لنج از کشور کویت بوده است که حجم این کالاها از نظر وزنی اصلا قابل توجه نیست.